We kennen het allemaal: je bent volledig uitgeput, en ineens heb je een enorme drang naar een zak chips of iets zoets. (Of je verliest juist je eetlust – lees dan ook even verder.)
Dit is niet zomaar een craving – het is je lichaam dat om hulp roept. Vermoeidheid door stress of overprikkeling kan ervoor zorgen dat je lichaam schreeuwt om zoute en zoete snacks.
Maar wat gebeurt er precies?
Vecht-of-vluchtmodus
Wanneer je lichaam te maken heeft met hevige vermoeidheid door stress of overprikkeling, schiet het in de welbekende vecht-of-vluchtmodus.
Dat is een overlevingsmechanisme dat ervoor zorgt dat je snel kunt handelen in een gevaarlijke situatie. Zelfs als er geen ‘echte’ fysieke bedreiging is reageert je lichaam nog steeds alsof het in actie moet komen. Dat gebeurt bijvoorbeeld wanneer je lang wordt blootgesteld aan prikkels of je je gestrest voelt door drukke omstandigheden.
In zo’n vecht-of-vluchtmodus gebeurt het volgende:
- Snelle suikers als brandstof: Je lichaam zoekt naar directe energiebronnen om snel te kunnen handelen. Suikers zijn daarbij de snelste oplossing. Ze zorgen ervoor dat je bloedsuikerspiegel stijgt, waardoor je lichaam de energie krijgt om alert en actief te blijven.
- Zout om je lichaam te ondersteunen: Bij langdurige stress raken je bijnieren overbelast, en die zijn onder andere verantwoordelijk voor het reguleren van je stresshormonen. Zout helpt je bloeddruk te stabiliseren, vocht vast te houden en je lichaam in balans te brengen – hele belangrijke functies wanneer je lichaam denkt dat het in een crisissituatie zit.
- Elektrolytenbalans herstellen: Als je gestrest of uitgeput bent, verbruikt je lichaam sneller mineralen zoals natrium en kalium. Dit kan leiden tot een verstoring van de elektrolytenbalans, wat je lichaam probeert te herstellen door je naar zoute snacks te laten grijpen.
Je bent dus niet gek en je hebt ook geen zwakke wil als je maar niet van de snacks af kunt blijven. Je lijf schreeuwt altijd harder dan je hoofd!
Hongergevoel
Naast de drang naar zoute en zoete snacks, kan stress ook een grote invloed hebben op je hongergevoel. Je hebt misschien gemerkt dat je bij veel stress óf voortdurend honger hebt, óf juist helemaal je eetlust verliest.
Dat komt doordat stress een directe impact heeft op de hormonen die je hongergevoel aan en uit zetten.
Wanneer je gestrest bent, maakt je lichaam het hormoon cortisol aan.
Dit stresshormoon zorgt ervoor dat je lichaam in de vecht-of-vluchtmodus gaat, waarbij alle energie naar het klaarstaan voor actie gaat.
Cortisol verhoogt vaak je zin in calorierijke voeding, vooral suikers en vetten, omdat je lichaam verwacht dat het die energie nodig heeft om snel te handelen.
Dat kan er voor zorgen dat je constant honger hebt, zelfs als je eigenlijk genoeg hebt gegeten.
Aan de andere kant is er ook adrenaline, een ander stresshormoon, dat juist het tegenovergestelde effect kan hebben. Adrenaline onderdrukt je eetlust omdat het lichaam al zijn energie richt op overleving – eten is op dat moment geen prioriteit.
Dit is waarom sommige mensen juist hun eetlust verliezen bij acute stress of angst.
(En ja, ik ga even kort door de bocht en laat de nuances van je maagzuur, je darmen, insuline, ghreline, leptine en andere factoren weg – maar weet dat dit kort samengevat is wat er gebeurt.)
Bij chronische stress kunnen die twee effecten elkaar afwisselen of zelfs door elkaar lopen. Je lichaam raakt uit balans en het normale ritme van honger en verzadiging raakt verstoord.
Dit kan uiteindelijk leiden tot ongezonde eetpatronen, zoals emotioneel eten of juist maaltijden overslaan, wat je energie en gezondheid verder ondermijnt.
Chronische vermoeidheid
Als je te lang in deze vecht-of-vluchtmodus blijft, kan dat je lijf uitputten.
Je bijnieren krijgen het steeds moeilijker, je cortisolspiegel (oftewel: je lange-termijn-stresshormoon) raakt ontregeld, en je energieniveau blijft maar dalen.
Je merkt dat je steeds meer afhankelijk wordt van snelle oplossingen, zoals zoete snacks voor energie en zoute snacks om je bloeddruk en vochtbalans op peil te houden. Maar op de lange termijn put dit je alleen maar verder uit.
Hoewel het normaal is om naar zoute en zoete snacks te grijpen bij vermoeidheid, is het belangrijk om een ‘echte’ oplossing te zoeken waarbij je kijkt naar het onderliggende probleem.
Dit betekent dat je niet alleen naar je voeding moet kijken, maar ook naar je slaap, beweging en mentale balans.
Vermoeidheid door stress en overprikkeling vraagt om een persoonlijke aanpak, afgestemd op de specifieke oorzaken in jouw situatie.
Andere oorzaken
Bovendien kunnen er bij chronische vermoeidheid ook nog andere oorzaken mee spelen!
Zoals hormonale disbalans, voedingsstoffen die je mist, een doorgemaakte infectie, een ontspoord zenuwstelsel, de overgang, noem maar op.
Omdat elk lichaam anders reageert op overprikkeling en stress en omdat er bijna altijd méér mee speelt, is er ook geen one-size-fits-all oplossing.
Het vraagt om maatwerk om uit deze situatie te komen en je energiebalans te herstellen.
Wil je beter begrijpen waar jouw vermoeidheid vandaan komt?
Dan is het webinar wat ik geef over Chronische vermoeidheid en CVS bij autisme voor jou misschien de juiste eerste stap. (plm. 90 minuten)
Daar ga ik dieper in op de oorzaken van chronische vermoeidheid en geef ik kort aan waar je dan qua oplossingen aan moet denken. Check de lezingenpagina voor de eerstvolgende keer!