Voorbijrazend verkeer. TL-balken. Supermarkten. Social media. In onze moderne wereld komen de prikkels in miljoenen kilobites per seconde op ons af. Helemaal niet raar dus dat overprikkeling steeds vaker voor komt, vooral bij gevoelige personen… En laten kinderen en volwassenen met autisme nu ook juist veel vaker gevoelig zijn!
Logisch ook, als je bedenkt dat één van de kern onderdelen van autisme is, dat je veel meer details ziet én moet verwerken. Je raakt dus veel sneller dan gemiddeld gestrest en overprikkeld.
Maar er komt nog veel meer bij kijken bij overprikkeling. Hoe die prikkels opgevangen worden, hoe ze verwerkt worden en wat dat in je lijf allemaal aan processen in gang zet bijvoorbeeld.
Die mega intense stroom aan prikkels kan zorgen voor een disbalans tussen het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel, wat leidt tot een constant gevoel van ‘aan’ staan. Ik zal je uitleggen wat ik daarmee bedoel.
Het zenuwstelsel
Je zenuwstelsel is het interne communicatienetwerk van je lichaam. Alle informatie die van je hersenen naar je lijf moet en omgekeerd, reist via dat netwerk. Het speelt dus een ontzettend belangrijke rol bij het verwerken van inwendige én uitwendige prikkels. Bij autisme is die verwerking vaak anders, wat kan zorgen voor een veel grotere gevoeligheid voor prikkels. Denk je eens in: miljoenen prikkels razen met een snelheid van 180 km per uur door het lichaam van je kind, waarbij het zenuwstelsel ervoor zorgt dat al die boodschappen worden verstuurd naar spieren, organen en de hersenen zelf.
Binnen dat zenuwstelsel neemt het autonome gedeelte een belangrijke plaats in. Dat is het deel van je zenuwstelsel waarover je niet na hoeft te denken. Autonoom betekent zelfstandig – dat stuk zenuwstelsel doet dus zelfstandig zijn werk, zonder dat je dat actief hoeft aan te sturen.
Je hartslag bijvoorbeeld, je ademhaling, de aanmaak van hormonen – dat gebeurt allemaal vanzelf. Dat autonome zenuwstelsel bestaat weer uit twee delen: het sympathische en parasympathische deel. Zie ze als het gaspedaal en het rempedaal: om goed te kunnen functioneren moet je soms gas bijgeven en soms gas terug nemen. En die twee moeten met elkaar in balans zijn.
Bij autisme kan die balans makkelijk verstoord raken, waardoor het sympathisch zenuwstelsel (die je kent als ons ‘fight, flight, freeze’-systeem) overactief wordt. In de oertijd waarschuwde dat systeem ons voor levensbedreigende situaties, maar tegenwoordig wordt het vaak gewoon actief door een overvloed aan prikkels (denk eens aan je telefoon, constante appjes en sociale media – maar ook gewoon de ‘snelheid’ van ons dagelijkse leven).
Gaspedaal en rempedaal
Wanneer je sympathisch zenuwstelsel actief is, merk je dat in je lijf. Zoals door een versnelde hartslag, een oppervlakkige ademhaling en gespannen spieren. Dit wordt vaak omschreven als het ‘gaspedaal’ – je lichaam staat klaar voor actie.
Daar tegenover staat je parasympathisch zenuwstelsel. Die zorgt voor ontspanning, rust en herstel. Het ‘rempedaal’ zorgt ervoor dat het lichaam na actie ook terugkeert naar een toestand van rust.
Bij autisme zien we heel vaak dat kinderen (en volwassenen) dat ‘rempedaal’ niet meer kunnen vinden, of niet diep of vaak genoeg kunnen indrukken. Je lijf komt dan niet genoeg in rust en herstel terecht. Op de lange termijn ontregelt dat je hele stress-systeem. Het wordt dan steeds moeilijker om tot rust te komen. Overprikkeling gebeurt dan steeds sneller, want je basis stressniveau is dan zogezegd om mee te beginnen al hoger.
Standaard tips om je parasympathisch zenuwstelsel te her-activeren…
Klinkt duur, maar eigenlijk wil het dit zeggen: tips om weer ‘gas terug’ te kunnen nemen. Let op: dit zijn standaard tips die verder niet zorgen voor een goede wérking van je zenuwstelsel. Ze activéren alleen dat deel van je zenuwstel wat je tot rust brengt. Daar zit verschil in! Maar dat maakt deze tips niet minder waardevol.
- Ademhaling: Een diepe buikademhaling is heel helpend om het zenuwstelsel te kalmeren. Plaats je handen op de onderbuik en adem bewust naar dit gebied toe.
- Mindfulness of meditatie: Het trainen van mindfulness en mediteren kunnen je gedachten kalmeren, waardoor het zenuwstelsel tot rust komt.
- Yoga: Yoga helpt om in contact te komen met je lichaam, spanning te voelen en bewust te ontspannen door middel van ademhaling.
- Sporten en beweging: Actieve vormen van sporten kunnen helpen bij het vrijkomen van serotonine, waardoor stress wordt verminderd en spieren ontspannen.
- Slaap: Een goede nachtrust is super belangrijk om je zenuwstelsel te kalmeren en het lichaam de kans te geven te herstellen.
- Dankbaarheid: Het heel bewust bezig zijn met waar je dankbaar voor bent, zorgt voor het vrij maken van oxytocine. Dat ontspant.
- Natuur: De natuur heeft een natuurlijk kalmerend effect. Een wandeling in de natuur of een rondje hardlopen in het bos kan wonderen verrichten.
- Vertragen: Niet mee gaan in de snelheid van de samenleving. Gooi sociale media van je telefoon, zet je blauwe vinkjes uit en voer schermloze dagen in.
De kunst is om beide zenuwstelsels, het gaspedaal en rempedaal, goed samen te laten werken. Wil je daarover meer weten? Stuur dan gerust een berichtje.