De eerste jaren dat ik op het schoolplein stond te wachten op mijn kind, zouden ze me geholpen hebben. Want tjee, al die moeders die daar stonden maakten zo gemakkelijk contact. Praatjes maken – ik ben er nooit goed in geweest.
Datzelfde gold voor telefoontjes. Op een gegeven moment schreef ik maar uit wat ik wilde vragen, anders blokkeerde ik behoorlijk. En tot op de dag van vandaag heb ik een gruwelijke hekel aan niet-functionele telefoontjes.
Als ik als redelijk functionerend groot mens al moeite heb met bedenken hoe ik sociale situaties in ga, dan is het dus niet gek dat kinderen met autisme er compleet op kunnen blokkeren.
Onder andere voor dat soort situaties bestaan er sociale scripts.
Als je een beetje thuis bent in autisme, heb je er misschien van gehoord of doe je het bewust of onbewust al. Situaties uittekenen bijvoorbeeld om je kind uit te leggen wat er wel en wat er niet mag, of om hem voor te bereiden op een bepaalde situatie.
Beschrijvingen
Sociale scripts zijn simpele beschrijvingen van sociale situaties. Dat kan een verandering in de dagroutine zijn, maar ook om gaan met anderen. Vaak worden ze gebruikt om sociale vaardigheden aan te leren. Zo worden veel situaties voor het kind prettiger.
De verhaaltjes worden daarbij altijd geschreven of getekend vanuit de ogen van het kind. Dat is bewust zo: voor kinderen met autisme is het lastig om situaties vanuit het gezichtspunt van iemand anders te bekijken, zeker vanuit het gezichtspunt van een volwassene.
Twee soorten scripts
Er zijn twee soorten sociale scripts, de letterlijke en de lerende.
Letterlijke sociale scripts zijn woorden, zinnen of reacties die een kind één op één kan overnemen. Bijvoorbeeld openingszinnen om mee te kunnen doen met een spelletje. Of hoe je reageert wanneer opa en oma aanbellen aan de voordeur.
Dit soort scripts kan heel handig zijn wanneer je kind blokkeert op het moment dat er iets van hem verwacht wordt of wanneer hij niet weet hoe hij zijn gedachten kan formuleren.
Het risico daarentegen is dat het kind de scripts letterlijk gaat nemen en gaat toepassen in alle situaties, terwijl dat toch niet echt passend is. Denk bijvoorbeeld aan het sociale script dat je iemand een hand geeft als je diegene tegen komt. Dat is een prima regel – totdat je verliefd wordt en een vriendinnetje krijgt.
Een lerend sociaal script is er op gericht om kinderen met autisme te helpen bij het ‘lezen’ en begrijpen van sociale situaties en de standpunten en gevoelens van anderen. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar een bepaalde blik of houding, en de interpretatie daarvan.
Beeld of woorden
Veel kinderen met autisme zijn visueel ingesteld: ze verwerken gemakkelijker informatie uit plaatjes van uit tekst. Dat is ook de reden dat veel ouders situaties uittekenen.
Als je dat gaat doen, houd dan je tekeningen zo simpel mogelijk, maar wel duidelijk genoeg zodat je kind belangrijke details kan koppelen aan de tekening. Teken mama en oma bijvoorbeeld wel anders, als dat nodig is voor de situatie.
Als je kind juist blokkeert op teksten, dan kun je juist heel goed werken met standaard zinnetjes. Bijvoorbeeld als je kind niet goed weet hoe hij om hulp moet vragen, als hij het lastig vindt om zijn grenzen aan te geven als hij iets niet fijn vindt, of als hij wil vragen of een klasgenootje wil afspreken.
Ook kun je natuurlijk prima allebei doen: uittekenen en standaard zinnetjes koppelen aan de situatie. Bijvoorbeeld: als je wil afspreken moet je zorgen dat je bij die persoon gaat staan en zorgen dat hij je ziet. Dan zeg je zijn naam en zeg je één van deze zinnetjes: – waarna je de zinnetjes opschrijft, print of oefent.
Truc
Sociale scripts kun je zien als een trucje om iets aan te leren wat je kind niet vanzelf komt aanwaaien. Dat wordt het vooral wanneer je er te veel nadruk op gaat leggen of wanneer je vooral focust op de letterlijke scripts en niet op de lerende.
Maar ook trucjes kunnen soms heel handig zijn. Onze wereld zit er vol mee: van marketing tot onderhandelen over een beter salaris, en van een bloemetje meenemen op je trouwdag tot actief en coachend luisteren.
Ik vind ze voor mezelf in ieder geval prima werken. Zeker als ik bellen moet.
Voor jou: vraag-om-hulp-script
In het programma ‘je autistische kind begrijpen en begeleiden’ zitten meerdere scripts. Speciaal voor kinderen die moeite hebben met om hulp vragen maakte ik een setje letterlijke scriptzinnetjes om te gebruiken als je niet weet hoe je om hulp moet vragen. De PDF kun je hier downloaden, de aanpasbare Word-versie hier.
Deze zinnetjes kun je uitprinten, lamineren, knippen en er een ringetje doorheen halen, zodat je kind ze paraat heeft. Dit werkt het beste als je vooraf met je kind de situatie uittekent: wat kan hij doen als hij vast loopt en hulp nodig heeft?
Ik zou het tof vinden als je me laat weten of het werkt!